BULDAN-DENİZLİ Etnobotanik Envanter Çalışması 2002-2004

Bu çalışmanın amacı, Denizli ili Buldan ilçesinde halkın yararlandığı doğal bitkilere ve özgün tarım ürünlerine ilişkin geleneksel bilgilerin derlenmesi ve bir kültür değeri olarak envanterlenmesidir. Türkiye Bilimler Akademisi- Türkiye Kültür Sektörü’ nün (TÜBA-TÜKSEK) Türkiye Kültür Envanteri kapsamında pilot proje olarak çalışmalar başlattığı Buldan’da mimari, arkeoloji ve etnoğrafya çalışmalarına paralel olarak etnobotanik değerlerin de saptanması önerilmişti. Buldanlıların yaşamlarını sürdürmek için gıda, ilaç, yem, yakacak ve çeşitli amaçlarla bitkilerden nasıl yararlanmış olduklarına yönelik bir araştırma yoktu. Zengin bir kültürel birikime ve doğal çevreye sahip olan Buldan’da halkın bu alandaki bilgi birikimini sistemli bir biçimde araştırmak, korunmuş olanı saptamak ve gelecek kuşaklara sağlıklı bir biçimde aktarmak bu çalışmanın ana hedefi olarak saptandı. Buldan’da 2002 yılı sonbaharında TÜBA desteğiyle yapılan ön araştırma, 2003 yılı Şubat ayından başlayarak Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Fonu (SBB-3031) ve TÜBA -TÜKSEK’ in katkılarıyla 15 ay boyunca sürdürüldü.

Alan çalışmaları, proje yürütücüsü Dr. Füsun Ertuğ ile Balıkesir Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Gülendam Tümen (yürütücü yardımcısı), Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi Ana bilim Dalından Yard. Doç.Dr. Tuncay Dirmenci ve yüksek lisans öğrencisi Rıdvan Polat; Pamukkale Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Yard. Doç. Dr. Ali Çelik (yürütücü yardımcısı) ve araştırma görevlisi Gürkan Semiz’in katılımı ile gerçekleştirildi; verilerin kayda geçirilmesinde İstanbul Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü yüksek lisans öğrencisi Merve Andaç yardımcı oldu. Buldan Doğal Hayatı ve Kültürü Koruma Derneği, Buldan Kaymakamlığı, Belediye Başkanlığı ve Orman Bölge Şefliği de çalışmaya destek oldular.
Toplanan 479 bitki örneği, 22’si Türkiye’ye endemik, 271 türü kapsamaktadır. Bunlardan 103 gıda, 121 ilaç, 12 yakacak, 41 yem ve 41 el sanatlarında kullanımın yanı sıra 43 bitki türünün farklı alanlarda yararlı oldukları saptanmıştır. Farklı bitki kullanımlarına ilişkin 400’ün üzerinde kullanım reçetesi derlenmiş, doğal/yabani bitkilere ve yerel tarım bitkilerine ait örnekler alınmış ve bitki kullanımları fotoğraf ve video ile de belgelenmiştir. Kullanıma ilişkin bilgilerle, örnek alınan, teşhisleri yapılan bitkilere ilişkin veriler, çok yönlü sorgulamalara uygun olarak düzenlenen bir veri tabanına aktarılmıştır. Herbaryum örnekleri Pamukkale Üniversitesi Biyoloji Bölümü Herbaryumu’nda korunmaktadır. Ancak Projenin asıl büyük kazanımı bu alanda sürdürülebilir bir envanterleme sistemini başlatmış olmasıdır.