ANADOLU SEPET, HASIR VE ÖRME MALZEMELERİ
SERGİ TASARIMI / AÇIK ÇAĞRI
Sepetçilik ve hasırcılık tüm dünyada olduğu gibi Anadolu’da da en eski el sanatlarından biri ve en hızla kaybolan, yapımı unutulanlardan. Oysa her yörede çok çeşitli bitkilerden, farklı örme teknikleriyle oluşturulmuş sepetler, tezgireler, küfeler, seleler ve zembiller ürün toplama, saklama, taşıma, kimi zaman ölçme kimi zaman sunma kabı gibi pek çok işlevler üstlenmiş; hasırlar bir dönemin en temel taban ve tavan örtüsü, çit, rüzgar perdesi olmuş. Otsu bitkilerden ve dallardan balık sepetleri, kuş kafesleri, terazi kefeleri, hayvan heybeleri (çatma), namazlıklar, şapkalar, şemsiyeler ve benzeri çeşitli ürünler biçimlendirmiş insanlar. Kimilerini boyamış ya da farklı malzemeler ekleyerek bezemiş, desenlerle süslemişler. Kimi zaman evlerini, zahire ambarlarını, hayvan barınaklarını, kovanlarını, kağnı arabalarının çetenlerini de dallardan örerek yapmışlar. Yerleşik köyler kadar göçer gruplarının da yaygın olarak kullandığı, her biri el emeği olan bu el sanatlarından bugüne ne kaldı? Bu evlerin, barınakların, ambarların bugüne belki birkaç resmi kaldı, daha düne dek kullandığımız sepetler yerini plastik olanlarına bıraktı ve hasırlar da yolluklarla yer değiştirdi.
Ağustos 2005’te İstanbul’da Yeditepe Üniversitesi’nde düzenlenen IV.Uluslararası Etnobotanik Kongresi çerçevesinde İtalyan meslektaşım Dr. Dario Novellino ile birlikte gerçekleştirdiğimiz ve 11 ülkeden 50 sepet ve örgü malzemenin sergilendiği “Dünya Sepetleri Sergisi” bu konuda yeniden düşünmemizi sağladı (http://www.iceb2005.com/topics.html). Bu el sanatlarının sosyal ve ekonomik önemi Kongrede bir panelin de konusu oldu. Bu panele katılan bildiri ve posterler ile sergi katalogu Bildiriler kitabında (Proceedings of the IVth International Congress) yayımlanacak. Yayının 2006 sonbaharında tamamlanması bekleniyor. Sergide Türkiye’den Aksaray, Aydın, Bodrum, Buldan ve Mardin’den gelen örnekler sergilendi. Yurtdışından sepet ve örme malzemeleri getirenlerin bir bölümü bunları Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde oluşturulması düşünülen bitkisel malzeme koleksiyonuna bağış olarak bıraktı.
Bu sergi için malzeme toplarken yayınlara da baktım ve Anadolu’da sepet ve hasır yapımına ilişkin ne kadar az yayın olduğunu, her yörede yaygın olarak yapılmasına, zengin bir hammadde ve teknik çeşitliliği içermesine karşın adeta el sanatı olarak bile değerlendirilmeyen bu malzemelerin hiç bir koleksiyonunun da müzelerimizde bulunmadığını üzülerek gördüm. Bugün için sadece bir fikir, ancak ilerde bir sergiye, kataloğa, koleksiyona dönüşebilecek bir fikir olarak elinde bu tür malzeme olanların bu malzemenin bir fotoğrafını ve varsa bilgisini (yerel adı, hangi bitkiden/ bitkilerden yapıldığı, kullanım amacı, bulunduğu yer, alındığı yöre, yapan kişi) yollamasını rica ediyorum. Düzenlenen serginin broşürünü ve sergiden bir iki görüntüyü de bir fikir vermesi için ekliyorum.
